Loron 13 Juñu ita selebra memória santu populár – doutór Kreda nian – ne’ebé moris iha Lizboa, iha tinan 1195, no mate besik iha sidade Pádua [Padova], iha Itália, iha 1231, tanba ne’e mak koñesidu nu’udar Santu “António de Lisboa” eh “de Pádua”. Ninia naran batizmu nian mak Fernando de Bulhões y Taveira de Azevedo.
Iha tinan 15 nia tama iha orden S. Agostinho nian, estuda Filozofia no teolojia to’o ordena ba amlulik, maibé liutiha tinan sanulu nia sai fransiskanu, orden menór S.Francisco de Assis nian. Mudansa ne’e tanba nia hakarak haklaken Evanjellu ba musulmanu sira. Nia bá Marrocos, maibé tanba moras António tenke fila, no providensialmente nia hasoru “il Poverello di Assisi”, ne’ebé autoriza nia atu hanorin frade sira siénsia sira ne’ebé tulun Irmaun sira moris Santu Evanjellu.
Don espirituál estraordináriu oioin
Santu António iha don espirituál estraordináriu oioin. Ninia lian klaru/moos no forte, ninia aparénsia imponente, ninia memória prodijioza, ninia koñesimentu kle’an, aleinde iha espíritu profesia nian no don estraordináriu milagre sira-nian. “Menino Jesus” mosu ba nia, no nia ko’us iha nia liman sira – no tanba ne’e mak ninia ilas sira hatudu nia ko’us Kosok-Oan Jezús.
Santu António koñesidu nu’udar santu “milagrozu”. Ninia fama halo milagre kontinua to’o ohin loron. Entre milagre wain, milagre famozu ida mak “tesi-kotu ain”. Iha Pádua, durante momentu hirus to’o raan-nakali ida, foin-sa’e ho naran Leonardo tebe ninia inan rasik no, arrependidu, nia ba konfessa ho Santu António, ne’ebé, atu hatudu ba nia salan ne’e ninia todan, dehan ba nia: “Ain ne’ebé tebe ninia inan rasik merese tesi tiha”. Leonardo halo tuir liafuan sira ne’e no tesi kotu nia ain. Bainhira Santu António rona, nia halo atu joven ne’e nia ain liga metin fali ba ninia isin.
Milagre seluk estraordináriu liu mak “ereje nia kuda-burru”. Ereje albijense ne’e baibain ona diskute malu beibeik ho S. António kona-ba fiar katólika, maibé nunka manán. Nia propoin ba S. António atu hatudu katak Jezús iha duni Óstia Santa:
“Ida-ne’e mak ha’u propoin: iha ha’u-nia uma iha kuda-burru inan ida: ha’u sei sulan nia loron tolu no la fó han, hafoin ha’u sei lori mai prasa ida-ne’e. Entaun iha ema hotu nia oin, ha’u sei fó du’ut ba nia han. No ita aprezenta ba nia buat ne’ebé ita dehan Jezús Kristu nia isin. Se balada hamlaha ne’e husi- hahán atu halai ba Maromak ne’e, ne’ebé tuir ita nia doutrina kriatura hotu tenke adora, ha’u sei fiar ho fuan toma Kreda Katólika nia hanorin”.
Iha loron markadu, ema barak husi parte hotu hakonu prasa atu realiza prova boot ne’e. Katóliku sira no ereje sira, hotu-hotu hein. Frei António selebra Santa Missa ho laran-manas iha kapela ida iha prasa sorin. Lakleur mai ona albijense, dada nia kuda, no maluk seluk lori hahán ne’ebé kuda ne’e gosta… Iha momentu ne’e Santu António sai husi kapela, ho sibóriu ho Santíssimu Sakramentu. S. António ko’alia ba kuda-burru ho lian maka’as:
– Hodi ó-nia Kriadór nia naran, ne’ebé maski ha’u la soi, ha’u kaer metin prezente loloos iha ha’u-nia liman, ha’u fó orden, balada kiak: mai lalais hakru’uk ho haraik-an iha nia oin. Ereje sira tenke rekoñese katak kriatura hotu hakru’uk ba Jezús Kristu, Maromak Kriadór, ne’ebé iha onra atu tun iha altar leten!”
Tempu hanesan, albijense ne’e ta’u duut ne’ebé kuda gosta iha nia ibun okos, hodi haruka nia han.
Milagre ne’ebé halo hakfodak ema sira ne’ebé haree! Kuda la liga hahán ne’ebé fó ba nia, rona mak Frei António nia lian, balada ne’e hakru’uk bainhira rona Jezús Kristu nia naran no hafoin hakne’ak iha Sakramentu Moris nia oin, hanesan adora nia.
Haree ida-ne’e katóliku sira haklalak ho entuziazmu enkuantu albijense sira hakfodak iha konfuzaun. Kuda nia na’in mantein ninia liafuan onra nian ne’ebé nia fó ba Santo António, hakribi erejia no sai oan fiél Kreda nian.
Mundu tomak nia santu
Papa Leão XII hanaran Santu António “mundu tomak nia santu”. Ida-ne’e tanba ninia devosaun habelar maka’as, nia sai padroeiru ema kiak sira-nian, la’o rai sira-nian, pedreiru sira-nian… Aleinde ne’e, ema buka Santu António nia tulun atu hetan laen ka feen ida di’ak, ema ruma lakon sasán mós husu ninia intersesaun atu bele hetan filafali.
Santu António serví ninia família fransiskana liuhusi kargu aas iha Orden, to’o mate ho tinan 36 ba moris ida-ne’e no tama iha moris rohan-laek.
Santu António ninia kanonizasaun lais liu iha istória tomak. Papa Gregório IX kanoniza nia la to’o tinan ida ninia mate, iha Pentekostes tinan 1232 nian, ne’ebé monu iha loron 30 Maiu.
